مجموعه ای از کلمات و اصطلاحات خودمانی و عامیانه ایرانی قسمت 396

دیوار را یک طرفه کاه گل کردن-یک طرفه قضاوت کردن

از زبان کسی مو در آمدن(کنایه از فرط تکرار و بی‌نتیجه بودن سخنی است)

 

بالش نرم زیر سر کسی گذاشتن-به کسی وعده های شیرین دادن

تنبان درآر-بی حیا-دریده

زه زده-از میدان در رفته-وارفته-بی حال

آینه‌ی دست-تیغ و خنجر

راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن

خواهی نخواهی-نگا. خواه و ناخواه

جان به جان آفرین تسلیم کردن-مردن-درگذشتن

به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

ژست-طرز حرکت و رفتار شخص

آبی از کسی گرم نشدن(بهره‌ای از کسی نبردن)

زیر چیزی زدن-حاشا کردن-انکار کردن

جیغ-فریاد-صدای نازک و بلند
پشت چشم آمدن-ناز و افاده کردن- ابرو نازک کردن
رنگ کردن کسی-گول زدن-فریب دادن کسی

آب اندام-زیبا تن و خوش‌رو

این پا آن پا کردن-دودل بودن-وقت تلف کردن

 

الف الف کردن-قاچ‌قاچ کردن

بادکنک-کیسه ی نازک لاستیکی که آن را باد کنند و برای بازی به کودکان می دهند

حلال و حرام کردن-پای بند نبودن به دستورات شرعی

آب در هاون کوفتن-کار بی‌هوده کردن

تور خوردن-برخورد کردن-به پست کسی خوردن

زبان چرب و نرم داشتن-گفتار خوشایند و فریبنده داشتن

باش !-نگاه کن-ببین

 

 

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن

بست-محلی در جاهای مقدس یا دیگر که شخص در آنجا از تعرض در امان می ماند-تکه ی کوچکی از تریاک

آت و آشغال-وسایل کهنه و بی‌مصرف

دل خالی کردن-کین خود را گرفتن-از رنج دشمن شاد شدن
دست آخر-سرانجام-آخر سر-آخر کاری

چال افتادن-گود شدن

خوردن-مغلوب شدن-شکست یافتن-فرودادن
بد قدم-نامبارک-بد شگون
آش و لاش-به‌کلی متلاشی‌شده-له‌ولورده

آب به چشم آمدن-طمع کردن

این خاکدان-دنیا
انداختنی-جنس نامرغوب
چشم دوختن-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن
چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد

خاکروبه ای-سپور-آشغالی
درد و بلای کسی به جان خوردن-تعبیری تحقیرآمیز برای مقایسه ی دو نفر با یکدیگر که این یکی صفات آن دیگری را نداشته باشد

بغل دست-کنار دست-پهلوی دست

روی داریه ریختن-رسوا و بی آبرو کردن-برملا کردن-آشکار کردن

دو شکمه-آن که در بازی به جای دو نفر بازی می کند

حاشیه نشین-تهیدستان ساکن در کناره های شهر

از قلم انداختن(از یاد بردن، مورد بی‌توجهی قرار دادن)

چارده معصوم-پیامبر اسلام و دخترش فاطمه و امام علی و یازده امام دیگر شیعیان

رشوه گیر-رشوه خوار

درگذشت-مرگ

از لجِ-از سر لجاجت-از روی خشم

انداختن توی هچل(دچار دردسر و ناراحتی کردن)

خاله وارَس-آدم فضول

بالا تنه-از کمر به بالای بدن

بیخ خِر کسی را چسبیدن-کسی را مقصر شناختن

خوش محضر-شیرین سخن-خوش مجلس

از راه به‌در بردن(فریب دادن، اغوا کردن)

استخوان‌دار(محکم، بااراده)

دردسر دادن-ایجاد مزاحمت کردن-با پر حرفی وقت کسی را گرفتن

آب باریکه(درآمد اندک اما مرتب)

دو شکمه-آن که در بازی به جای دو نفر بازی می کند

چیله جمع کردن-گردآوردن چیله

زنده بلا، مرده بلا-کسی که هم در زندگی و هم پس از مرگ موجب زنج و آزار مردم است
اُرد-درخواست-سفارش-دستور

استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن-کار را به نااهل سپردن

 

آستین از دهان برداشتن(خندیدن)
به هم خوردن حال-استفراغ کردن-بالا آوردن

چنگول زدن-پنجه زدن

رساندن-خبر یا اطلاعاتی را محرمانه به کسی دادن

دلجور-همدل

انداختن(فروختن جنس بنجل و ارزان به بهای گران، درست کردن)

چوب دو سر گُهی-نگا. چوب دو سر طلا

 

راه انداختن-به حرکت انداختن-به کار کردن واداشتن

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

از خوشحالی در پوست نگنجیدن(از شادی سر از پا نشناختن)

پرت از مرحله-دور از اصل موضوع

جود-یهودی-حهود

دل پَر زدن-بسیار مشتاق بودن

خدا کند-ای کاش

پای کسی حساب کردن-به حساب کسی گذاشتن

چپری آمدن-زود آمدن

دیگ به سر-لو لو

دم کوتوله-کوتاه قامت-چیز کوچک

به جان آمدن-به ستوه آوردن-به تنگ آوردن

از قرار(ظاهرن، آن‌طور که پیدا است)

 

حرفشان شدن-مشاجره ی لفظی پیدا کردن-اختلاف پیداکردن بر سر چیزی

حاتم بخشی-گشاده دستی-سخاوتمندی

برق از کسی پریدن-سخت ترسیدن-جا خوردن
آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)

آمدن(آغاز به کاری کردن)

تکه-پاره ای از چیزی-زن زیبا و خوشگل-لقمه

 

باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن

زمین ماندن-معطل و معوق ماندن-باقی ماندن و انجام نگرفتن کاری

جفت بودن-در جای خود قرار داشتن
حرف بَری کردن-سخن چینی کردن-خبرچینی کردن
حق شناس-سپاس گزار

دست چین-گزیده-منتخب

انگار نه انگار(موضوع را نادیده بگیر!، گویی وجود نداشت)

بی بخار-بی خاصیت-بی عرضه-ناتوان

خون سیاوش-انگیزه ای که سبب نابودی دو خانواده-دو شهر یا دو کشور شود

پیداش شدن- آفتابی شدن-ظاهر شدن

اوت کردن(بیرون انداختن، بیرون کردن)

زیر کاسه نیم کاسه داشتن-مکر و حیله ای در کار داشتن

زائو-زنی که زاییده و در بستر است

ژاکت-کت بافته شده از کاموا

دست داشتن در کاری-پنهانی شرکت داشتن در کاری

رقص شتری-رقصی که از روی قاعده نباشد-حرکات نابهنجار

دهن بین-آن که به گفته ی این و آن عمل می کند

اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی(برای کسی نقشه کشیدن، از کسی بد گفتن)

 

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

از آب کره گرفتن-از آب روغن گرفتن
زبان گرفتن-لکنت زبان-از حالات و گفتار مرده یاد کردن و دیگران را گریاندن
پسله-جای پنهان-در نهان
روی خود کشیدن-رو کشیدن
چریدن-راه افتادن کار و کاسبی
حسرت به دل-آن که دیری است آرزوی چیزی را دارد

از چپ و راست-از همه سو-از همه جا

اِرا(هنگامی که کسی نمی‌تواند و یا نمی‌خواهد به چرایی پاسخ دهد آن را به طنز می‌گوید)

جفتک چارکش زدن-کنایه از جفتک زدن
آش نذری-آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند

توپ و تشر زدن-سخنان درشت به کسی گفتن-بر سر کسی فریاد زدن

آسمان گرفتن(فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه)

اختر- گذری-دیدار کوتاه-سرپایی

 

پس مانده-ته مانده-به کنایه به زن طلاق گرفته گفته اند

خاله رورو-زنی که به علت چاقی یا آبستنی به زحمت راه می رود

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

پای چیزی را جور کردن-وسیله ی انجام کاری را فراهم کردن

دک و پوز-دهان و لب و دندان
بای دادن-رشوه دادن-باج دادن

 

بار کسی نبودن-شعور و آگاهی نداشتن
زد و بندچی-توطئه گر-ساخت و پاخت کننده

 

آه از نهاد کسی برآمدن(نهایت تاسف به کسی دست دادن)

از جا در رفتن-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

دیگ و بادیه را گرو گذاشتن-بسیار تهی دست و بی چاره شدن

خایه قوچی-نوعی شیشه ی کوچک بیضی شکل

زدُ وازد-زیر و رو کردن کالا و سوا کردن نوع به تر

پس دیدن هوا-اوضاع را نامساعد دیدن-احساس خطر کردن

اجابت کردن معده(قضای حاجت)

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

در دار-دارای سرپوش

چشم و گوش بسته-بی تجربه و بی اطلاع

زیر لفظی-هدیه ای که پس از بله گفتن به عروس می دهند

افسارگسیخته(سرکش)

دلسرد-ناامید-مایوس

 

 

چشم زدن-چشم زخم زدن-ترسیدن

 

چوری-جوجه ی تازه از تخم درآمده
از پا ننشستن(سماجت ورزیدن، از کوشش دست نکشیدن)

 

ریز بافت-پارچه یا فرش طریف

خاک به سری-همبستری زن با شوهر

به قدر پشت خاک انداز-بسیار کوچک و محقر

 

زور زدن-فعالیت زیاد کردن-به کار بردن زور و نیرو
خنگ-نادان-ابله-کودن

زن طلاق-مردی که به اندک بهانه ای زنش را طلاق می دهد

اسب را گم کردن دنبال نعلش گشتن(اصل را از دست دادن و دنبال فرع گشتن)

چاشت یک بنگی-خوردنی کم با پول اندک

چراغ اول-نخستین پولی که معرکه گیران از مردم می گیرند

دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن

به چشم-اطاعت می شود

برج زهر مار-بسیار خشمگین-بسیار اندوهناک

درقی-صدای افتادن چیزی بر زمین یا کوفتن چیزی به چیزی

تا-توانایی

از خود در آوردن-دروغ‌پردازی کردن
چراغ باران-چراغانی

راه آهن-دو خط آهن موازی که قطار بر آن حرکت می کند

بکن نکن-امر و نهی

چار طاق باز گذاشتن-کاملن باز گذاشتن

خیار چنبر-نوعی خیار

خاطر داشتن-به یاد داشتن

دومندش-دوم از آن

چارده معصوم-پیامبر اسلام و دخترش فاطمه و امام علی و یازده امام دیگر شیعیان

پیاده-کنایه از آدم کم مایه و بی تجربه

بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن

در قال را گذاشتن-به سکوت برگزار کردن-مسکوت گذاشتن
بی فکر-لاابالی-بی قید

انگشت بر حرف نهادن-ایراد گرفتن-نکته‌گیری کردن-اعتراض کردن

 

در آمدن گند کاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

تو کَت کسی نرفتن-زیر بار نرفتن-نپذیرفتن

به حول و ولا افتادن-دستپاچه و مضطرب شدن-به تلاش و تقلا افتادن

دله بازی-رفتار آدم دله

زیر گوش کسی زدن-به کسی سیلی زدن

 

دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

بد نما-بد منظر-بد نمود-زشت

چاق کردن کاری-رو به راه کردن کاری-راه انداختن کاری

زبان گزه رفتن-زبان گزیدن-لب به دندان گرفتن

آتو-بهانه-دستاویز-نقطه‌ضعف
اَتَر زدن(فال بد زدن)

خرخره ی کسی را جویدن-به شدت از دست کسی عصبانی شدن

پیر ِ کفتار-زن سالخورده ی بد اخلاق

پاشنه ی در-چارچوب در که لولا دارد و در روی آن می چرخد

اُرس و پرس-پرسش و پاسخ

راه کشیدن چشم-خیره شدن بی اراده به جایی بدون پلک زدن

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

پاچه گیر-کسی که بی مقدمه کسی را بیازارد

دوش گرفتن-زیر دوش ایستادن و خود را شستن

چینی بند زدن-کاسه دوختن-به هم چسباندن تکه های ظروف شکسته

رودربایستی-ملاحظه-مراعات-شرم و حیا

خطایی-نوعیز آجر

به تر تر افتادن-اسهال گرفتن-دچار شکم روش شدن

 
آب مروارید-تار شدن عدسی چشم
 

اسم شب(کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب)

دوره انداختن-مهمانی ادواری میان عده ای برقرار کردن-کسی را به این سو و آن سو فرستادن

در بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن

دست به سر و روی کسی کشیدن-کسی را نوازش کردن-کسی را اندکی آرایش کردن
تن لش-به ناسزا: تنبل-بی مصرف-بی کاره

چه غلط ها !-چه فضولی ها !

 

به جا آوردن-شناختن

جان کُرد کردن-سخت گیری کردن-مقاومت کردن

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

آش آلو کردن-خجالت‌زده کردن-کنفت کردن-سکه‌ی یک پول کردن

 
به دل خود صابون مالیدن-به خود وعده ی خوش دادن

چاچولی-زبان بازی-حقه بازی

استخوان‌دار-محکم-بااراده
خرپا کوب-کسی که کارش ساختن خرپا است

از این دنده به آن دنده غلتیدن(از درد یا فکر و خیال نخوابیدن)

دار کشیدن-دار زدن

تو هفت آسمان یک ستاره نداشتن-در نهایت فقر و تنگدستی بودن

انگشت بر چشم نهادن-پذیرفتن-مسلم دانستن

چغندر پخته-لبو

 

چشم انداختن-نگاه کردن

زند و زا کردن-زاییدن-زاد و ولد کردن

چو-شایعه

جود-یهودی-حهود

تیر کردن کسی-کسی را تحریک کردن و به کاری واداشتن

رفتن توی نخ چیزی یا کسی-چیزی یا کسی را زیر نظر داشتن و پاییدن

چال کردن-گود کردن-دفن کردن-به خاک سپردن

 
در دهان را چفت کردن-خاموش شدن-رازداری کردن

خون کسی کثیف شدن-به شدن خشمگین شدن

جو گندم-جویی که به گندم شباهت دارد-یک در میان بودن دو چیز

اُق گرفتن-حالت تهوع پیدا کردن

ذکر گفتن-پی در پی دعا خواندن

 

دست من و دامن تو-دستم به دامنت

زر زدن-دری وری گفتن-گریه کردن
دست و پا نمدی-دست و پا پنبه ای

رایانه-کامپیوتر

حق گرفتن-نگا. حق بردن

بچاپ بچاپ-اوج سوء استفاده و دزدی

حال و حوصله-نگا. حال و احوال

جور در آمدن-نگا. جور آمدن

از پا درآمدن-افتادن-سخت خسته و درمانده شدن

این و آن را دیدن-برای انجام کاری از همه کمک گرفتن

الف شدن اسب(هر دو پا بلند کردن اسب)

 

به هم زدن دم و دستگاه-سر و سامان دادن-درست کردن-تشکیل دادن

از خشت افتادن-بدنیا آمدن
انگشت رساندن(دست‌درازی کردن، دست زدن)

پر در آوردن-بسیار خوشحال و سبکبال شدن

آفتاب کسی به زردی رسیدن(به پایان رسیدن دوران زندگی و یا قدرت و نفوذ کسی)

حساب حاج هادی زغالی-حساب ساختگی

راست رفتن-مستقیم رفتن-بدون دردسر رفتن
 

باب-مرسوم-معمول

زیر گرفتن-زیر کردن

 
تار-از محلی راندن

از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن-از دارایی دیگران بخشیدن

جواب دوپهلو-جواب نامشخص و مبهم

حساب بی حساب-سر به سر-این به آن در-مساوی-هیچ به هیچ

 
چشتان بالا-بالا و پایین کردن بچه و قربان صدقه ی او رفتن
اُزگل(بی‌سروپا، کم شعور و بی‌شخصیت)

آقا بالاسر(امر و نهی کننده و مراقب)
آبکش کردن(سوراخ سوراخ کردن)

چال شدن-گود شدن-دفن شدن-در زیر خاک گذاشته شدن

 

زیر بغل کسی هندوانه گذاشتن-کسی را به قصد دریافت چیزی بیش از اندازه ستودن

 

دست به فرار کسی خوب بودن-در گریختن استاد بودن

جان کندن-رنج بسیار بردن-با سختی فراوان کاری را انجام دادن
 

دست به یکی کردن-همدست شدن-متحد شدن

آدم عوضی-کسی که ظاهرش با باطنش یکی نیست-بدطینت

تخم چیزی ورافتادن-ریشه کن شدن

پا سوز-عاشق شیفته

جوکی-مرتاض هندی-آدم لاغر و مردنی-آدم معتاد و مریض

انگشت به دهان نهادن(متحیر ماندن)

جانب کسی را گرفتن-از کسی پشتیبانی کردن

به پیر و پیغمبر قسم خوردن-سوگند بسیار یاد کردن

راسته بازار-بازار راست و مستقیم

ازراه‌نرسیده-در همان لحظه‌ی رسیدن-به مجرد ورود

بچه انداختن-بچه ی نارس بدنیا آوردن

چشم کار کردن-دیدن

خشک کن-دستگاه گرفتن رطوبت و خشک کردن لباس و پارچه

 

اهل حال-دوستدار تفریح و خوش‌گذرانی

آشغالی(سپور)

حساب کردن-پرداختن خرج

اوستاکار(استادکار، ماهر و مسلط)

جهل کردن-در انکار چیزی پافشاری کردن

به دستبوس کسی رفتن-به خدمت کسی رفتن-شرفیاب شدن

خارج رفتن-بیرون رفتن از خانه-رفتن به خارج از کشور
پای کسی جایی بند نبودن-هیچ اعتباری نداشتن
دسته بازی-حزب و گروه راه انداختن

زار زار گریه کردن-سخت گریه کردن

 
دل آب شدن برای چیزی-بسیار مشتاق چیزی شدن

 

پی نخود سیاه فرستادن کسی-کسی را از سر خود باز کردن

پدر آمرزیده-دعا یا خطابی برای آمرزیده شدن پدر کسی-پدرت
ابرو نازک کردن(ابرو تنگ کردن)

خُردمُرد-شکسته و ریزه میزه

ترکمون زدن یا کردن-دست به آب رساندن-ناشیانه کاری را انجام دادن-زاییدن

چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش

آتش بی‌دود-آفتاب-غضب
بچه باز-مردی که به پسربچگان تمایل جنسی دارد

از کف دست مو برآمدن(روی دادن پیشامدی غیرممکن)

جان کلام-اصل مطلب

جیب کسی را خالی کردن-پول های کسی را ربودن

خوره-جذام-آکله

خوش باور-آن که هر گفته ای را راست می پندارد

آیَم سایَم-گاه‌کاهی

 

چوب دو سر طلا-منفور از هر دو طرف-از این جا مانده و از آن جا رانده
به خاک سیاه نشاندن-بدبخت و ذلیل کردن

ریغ زدن-خراب کردن-کثافت کاری کردن

خانه به دوش-بی خانمان-آواره
به روی کسی نیاوردن-از طرح موضوعی خودداری کردن-به سکوت برگزار کردن

 

 

از کفر ابلیس مشهورتر-گاو پیشانی‌سفید-نزد همه معروف

دوش گرفتن-زیر دوش ایستادن و خود را شستن

 

خوش آمدگویی-به تازه وارد “خوش آمدی” گفتن-مجازن: تملق و چاپلوسی

دل و حوصله-آمادگی-حاضر بودن برای انجام کاری-شور و اشتیاق

چُل-آلت مرد
حشری-شهوت ران-پر شهوت

از بیخ عرب بودن(یکسره منکر شدن، به‌کلی زیر چیزی زدن)

کار شگفت‌انگیز کردن

 

پس گذاشتن کسی-از کسی جلو افتادن
زیر سبیل گذاشتن-تحمل کردن-به روی خود نیاوردن

آستین بر چشم گذاشتن-پنهان گریستن
جزوه-کتابچه-دفترچه
دوما-در ثانی-دیگر آن که-دوم آن که

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

توالت-مستراح-دستشویی-آرایش-بزک

بنجل-جنس بدرد نخور-آدم بیکاره و بی مصرف

ارنعوت-آدم ستبر و پرزور و بی‌انصاف
پالان آفتاب گذاشتن-کسی را معاف کردن-مرخص کردن

البرز-بلندقامت-دلیر

چشم به دهان کسی دوختن-مطیع محض کسی بودن
چرت کسی را پاره کردن-ناگهان کسی را از خواب بیدار کردن

دوا شور کردن-شستن فرش با دوا

در آمدن از جلوی کسی-با کسی مقابله به مثل کردن-در برابر کسی مقاومت کردن