منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 249

خبرگزاری-موسسه ی خبرگیری و انتشار خبر
افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)

پاورچین-آرام و بی صدا راه رفتن

آش و لاش-به‌کلی متلاشی‌شده-له‌ولورده
رحمت به . . .-صد رحمت به-هنگام برتری دادن چیزی به کار می رود: رحمت به آب حمام
آش کشک خاله(کار ناگزیر، تکلیفی که بر عهده‌ی کسی باشد)

چرخ کار-کسی که با چرخ خیاطی کار و زندگی می کند

 

اهل کاری بودن(وارد بودن در کاری)

این در و آن در زدن-برای انجام کاری کوشش بسیار کردن

جفتک زدن-نگا. جفتک انداختن

پنجول-پنجه ی گربه و مانند آن

بار آوردن-تربیت کردن-ایجاد کردن-تولید کردن-نتیجه دادن-سبب شدن

 

از دیوار مردم بالا رفتن(دزدی کردن)

 

دور پرواز-پرواز کننده تا فاصله های بسیار
پس انداختن-جمع کردن پول-بچه به دنیا آوردن-به عقب انداختن
آتش کردن (گشودن)(شلیک کردن)

پابند شدن-دلبستگی پیدا کردن-به چیزی یا کسی گرفتار شدن

ریخت و پاش-اسراف-گشاده دستی-افراط در مصرف

حلال و حرام کردن-پای بند نبودن به دستورات شرعی

پاییدن-زیر نظر گرفتن-مراقبت

خر تب کرده-به تمسخر به کسی می گویند که در هوای گرم لباس بسیار کلفت بپوشد

بد قلق-بد عادت-بد ادا

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

انگار نه انگار(موضوع را نادیده بگیر!، گویی وجود نداشت)

پای چیزی ایستادن-از چیزی دفاع کردن

چله داری-عزاداری در روز چهلم مرگ کسی

ریغ افتادن-اسهال گرفتن-به تر و ور افتادن

 

به خورد چیزی دادن-نفوذ دادن-وارد کردن

دود گرفتن-پُک زدن

دست از جان شستن-از جان گذشتن-پروای جان نکردن

رشوه خوار-کسی که برای انجام کاری ناروا دستمزد دریافت می کند

تو خط چیزی بودن-در کاری وارد بودن-در کاری تحقیق کردن

بار فروش-فروشنده ی میوه و خواربار در میدان

چشم و ابرو-زیبایی چهره

پا گذاشتن-وارد شدن-رسیدن

از خنده روده بر شدن-از شدت خنده بی‌حال شدن

رج بستن-به ردیف کردن-دسته کردن

از این دنده به آن دنده غلتیدن(از درد یا فکر و خیال نخوابیدن)

رنگ و وارنگ-رنگارنگ-به رنگ های گوناگون-از همه نوع
چایمان-سرما خوردگی

آمد-فرخندگی-خوش‌قدمی
تنگ-بسیار نزدیک-چسبیده

دَم ریز-پشت سر هم-پیاپی-متوالی
زاغ و زوغ-فرزندان خردسال-نق-غر و لند

حرف انداختن-در سخن کسی دویدن
جَغُل مغل-شکمبه-سیرابی

پر پر زده-ور پریده-نفرینی با آرزوی جان کندن کسی

بنجل-جنس بدرد نخور-آدم بیکاره و بی مصرف

روی چشم-اطاعت می شود !
بی بی-مادر بزرگ-زن سالخورده و محترم

خلیلی-نوعی غل و زنجیر-نوعی انگور

چَپَل-چَپَل کسی که خود را به چیزهای ناشایست آلوده کند-نکبتی

دستک-دفتر حساب

پول پول شدن-شکسته شدن ظرف چینی به تکه های کوچک

داغ باطل خوردن-از کار افتادن-از رونق و رواج افتادن

خر در چمن-آوای ناهنجار-هرج و مرج
از کفر ابلیس مشهورتر-گاو پیشانی‌سفید-نزد همه معروف

جالباسی-کمد لباس-جا رختی

پس پناه-جای خلوت در خانه یا کوچه-پستو

درز گرفته-کوتاه کرده

از جگر گذشتن(نامردی کردن)

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

دست پاچگی-شتاب زدگی-اضطراب

 

چرت و پرت-حرف مفت-حرف بی خود
چشته خور-کسی که پس از یک بار کمک گرفتن همیشه توقع کمک دارد

زنده باد مرده باد-جار و جنجال سیاسی-تظاهرات سیاسی-شعارهای موافق و مخالف دادن

دروغ دون-مطالب نادرست و سراسر دروغ

تیار-درست و آماده

برداشتن کلاه کسی-کسی را گول زدن-فریب دادن

دستِ راست-سمت راست

 

اوا خواهر(مرد زن‌نما، مردی که علائق زنانه دارد)

اَل اَمان(زینهار، پناه بر خدا)

آن‌کاره(اهل آن کار (کار بد))

پیش کنار-بیضه-خایه
پشت کار داشتن-داشتن نیرویی که انسان را به پایان دادن کار وا می دارد

ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

به کسی رو دست زدن-به کسی حقه زدن-کسی را فریب دادن

رفتن از کیسه-ضرر کردن-از سرمایه خرج کردن

 

زبان باز کردن-توانایی گفتار پیدا کردن

خاک پاک-زادگاه

بازرسی-بررسی و کنترل

از سر دست(کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند)

آمد(فرخندگی، خوش‌قدمی)

خوش پنجه-آن که آلات موسیقی را نیکو می نوازد
دود شدن و به هوا رفتن-گم و ناپدید شدن-آب شدن و به زمین فرو رفتن-محو و نابود شدن

از صدقۀ سرِ-از عنایت و لطفِ

پاشویه-دیواره ی حوض-آبروی کنار حوض

آهنگ ریپ‌دار(آهنگی که یک ضرب آن کم باشد)

از دست برآمدن(ممکن و شدنی بودن، از عهده بر آمدن)

به درد خوردن-مفید بودن-به کاری آمدن

آلاپلنگی-مثل پوست پلنگ-گل باقالی

چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی

راست راست-آشکار و علنی-بی پروا

پر پر کردن گل-کندن و پراکندن برگ های گل

دُز کردن-فروختن چیزی که پیش از آن فروخته شده بوده است

اوت کردن-بیرون انداختن-بیرون کردن

خواهر و مادر گفتن-دشنام خواهر و مادر به کسی دادن

حق السکوت-آن چه که یرای پنهان نگه داشتن رازی به کسی می دهند

پیزر به پالان کسی گذاشتن-با دروغ و چاپلوسی کسی را فریفتن-هندوانه زیر بغل کسی گذاشتن
آش دهن‌سوز(هر چیز مطلوب و پسندیده)

تفنگ سر پر-تفنگی که باروت و گلوله را از سر لوله به درون تفنگ می گذاشتند و با سمبه آن ها می فشردند

پیر بی خواب-کسی که دیر یا کم بخوابد-کودک

 

جیم الف جا-آدم ریزه میزه

پرند-حرف بی هوده

آبشان از یک جوی نرفتن(همداستان شدنشان ممکن نبودن، با هم نساختن)

 
دوش فنگ-نهادن قنداق تفنگ در کف دست و لوله ی آن بر دوش
درآمد-عایدی
از رو بردن(خجالت دادن، مقاومت حریف را در هم شکستن)

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

زیر نافی-هدیه ای که برای بریدن ناف نوزاد به قابله می دهند

زیر پای کسی نشستن-کسی را از راه به در بردن-فریب دادن

خوش محضر-شیرین سخن-خوش مجلس

خاله بی بی-نوعی آش

بد لعاب-بد گوشت-بد خلق

خرجی دادن-دادن پول لازم برای گذران روزانه

از کاسه درآمده(بیرون‌زده، ورقلمبیده)

البرز(بلندقامت، دلیر)

پاتختی-چارپایه ی کوچک کنار تختخواب-روز بعد از عروسی

چاخان بازی-حقه بازی-چرب زبانی-دروغ بافی

رنگ کردن کسی-گول زدن-فریب دادن کسی

چندر-رگ و ریشه ی گوشت
بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره
پا برهنه وسط حرف کسی دویدن-کسی را قطع کردن- آفتابه برداشتن
بیرونی-مقابل درونی-جایی از خانه که مردان و خدمتگزاران مرد می نشینند

دختر سعدی-دختری که بیش تر در بیرون از خانه و کم تر در خانه است

دست کسی را توی حنا گذاشتن-کاری را به کسی تحمیل کردن

خون سیاوش-انگیزه ای که سبب نابودی دو خانواده-دو شهر یا دو کشور شود

دهنی شدن-آب دهان خوردن به غذا یا چیزی

خاله خرسه-دوست نادان

جیب کسی را زدن-محتوای جیب کسی را ربودن

 

به سر و کول هم پریدن-دعوا کردن-شلوغ بازی درآوردن

آستین افشاندن(رقصیدن، انکارنمودن، انعام دادن)

خروس بی محل-وقت نشناس-کسی که بی جا سخن می گوید یا بی موقع کاری می کند

پا به فرار گذاشتن-گریختن

 
چرخ کار-کسی که با چرخ خیاطی کار و زندگی می کند

در لفافه سخن گفتن-پوشیده و کنایه آمیز سخن گفتن

دود چیزی تو چشم کسی رفتن-سودش به کسی و زیانش به دیگری زسیدن

برق از چشم کسی پراندن-سخت ترسانیدن

جهنم-کلامی که آن را به هنگام بی اهمیت دانستن چیزی می گویند

از قدیم ندیم‌ها(از گذشته‌های دور)
بغل زدن-زیر بازو گرفتن
اشهد را گفتن(برای مرگ آماده شدن)

آدم بگو بخند-شیرین‌زبان و بذله‌گو

خرافاتی-آن که به خرافات باور دارد-عقب مانده

تفنگ بادی-تفنگ ویژه ی بازی کودکان
رشوه خواری-دریافت دستمزد برای انجام کاری ناروا و غیرقانونی

 

رد پا-جای پا-اثر

از سر کسی زیاد بودن(بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن)

از حساب پرت بودن(در اشتباه بودن)

حرف از دهن کسی قاپیدن-سخن کسی را به نام خود قلمداد کردن

 

دستِ دلبر-گران قدر-عزیز

ژاکت-کت بافته شده از کاموا

ادا در آوردن-مسخرگی کردن-تظاهر کردن-تقلید کردن

دهان کسی بوی شیر دادن-با وجود کوچکی کار بزرگ کردن و نتوانستن

آب رفتن زیر پوست کسی-پس از لاغری کمی فربه شدن

چغاله بادام-بادام نارس

زبان بندان کردن-دهان همه را با ایجاد وحشت بستن و سپس چاپیدن

انگولک کردن-سر به سر گذاشتن-با انگشت به چیزی ور رفتن-انگشت رساندن

پرونده سازی-گردآوری سندهای دروغین برای متهم کردن کسی

از سر کسی زیاد بودن-بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن

از خر افتادن-نابود شدن-مردن

 

دو دو کردن-دویدن
تخسی-شیطنت-شرارت-ناقلایی

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

پُرز دادن-روی آتش گرفتن مرغ پر کنده برای سوزاندن پرهای ریز آن

چله ی تابستان-گرمای سخت
به حساب کسی رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

آمدن-آغاز به کاری کردن

 

خشک و خالی-مختصر و ناچیز

زهرمار خوردن-کوفت کردن-خوردن به تحقیر

دنده چاق کردن-سرعت گرفتن به هنگام رانندگی
آمد نیامد داشتن-روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست
جَلد-چابک-چالاک-کبوتر دست آموز
خاله جان آقا-یکی از چهار زن کلثوم ننه

تنگ غروب-نزدیک غروب-آفتاب زردی

چرخیدن در روی یک پاشنه-تغییر نکردن وضعیت-گذشتن وضع به منوال سابق

پاکاری-شغل پاکار

 

دماغ سوخته شدن-بور شدن-خجالت زده شدن-ناکام شدن

بد حرف-کسی که پیوسته حرف های زشت می زند

دَمَر-دراز کشیده روی سینه و شکم

دل و حوصله-آمادگی-حاضر بودن برای انجام کاری-شور و اشتیاق

جا زدن-چیزی بدلی را به جای اصلی قالب کردن-خود را به جای دیگری معرفی کردن

تپق-گرفتگی زبان

زیر جلد کسی رفتن-کسی را فریب دادن-اغفال کردن

دور تسبیح-بسیار و بی شمار

اکبیری-زشت-بی‌ریخت

دور کسی گشتن-قربان صدقه ی کسی رفتن

از ته دل-از سر صدق و صفا

آتش به گور کسی باریدن(پس از مرگ دچار عذاب شدن)

جور کردن-یکسان کردن-فراهم کردن

زاله بندی-مرزبندی در کشتزار-کرت بندی

 

دوگلاسی-سبیل نازک قیطانی

به هدر دادن-تلف کردن-تباه کردن-از دست دادن

باریک اندام-لاغر و ظریف

آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

خر کسی از کرگی دم نداشتن-از حق خود گذشتن-از حرف خود برگشتن

حرامزاده-فرزند نامشروع-آدم بسیار زرنگ و مکار

دختراندر-نادختری-دختری که از شوهر یا زن دیگری باشد

از این دنده به آن دنده غلتیدن-از درد یا فکر و خیال نخوابیدن

بخت کسی گفتن-خدا برایش ساختن-شانس آوردن

تن زدن-سرپیچیدن-نپذیرفتن

آفتاب‌رو-جایی که آفتاب بر آن بتابد

چپو کردن-چاپیدن-غارت کردن

 

بامبه-توسری

حرف کسی را با شکر بریدن-انتقاد مودبانه از کسی که سخن آدم را قطع می کند

پُرتابل-قابل حمل

آب از آب تکان نخوردن-رخ ندادن جنجال و هیاهو-آرام ماندن اوضاع

ذات نداشتن-ذات کسی خراب بودن
آه نداشتن که با ناله سودا کردن-آه در بساط نداشتن

 

دم گاو به دست آوردن-قدرت و موقعیتی به دست آوردن-وسیله ای برای معاش به دست آوردن

از غورگی مویز شدن(مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن)

توپ-پرشده-کامل-بی نیاز

اهل کوفه(سست پیمان، بی‌وفا و غیرقابل اعتماد)

چُغُلی-سخن چینی-غیبت-شکایت
اله و بله کردن(لاف زدن، چنین و چنان گفتن)
جگر گوشه-فرزند

 
آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

جامغولک-حقه-حیله

جان کسی به نانش بسته بودن-بسیار خسیس بودن که حاضر باشد جان بدهد نان ندهد

از مخ معاف بودن(دیوانه بودن)

چرکمُرد-پر چرک و کثیف

ریش گذاشتن-نتراشیدن ریش-ریش بلند کردن

 

به خورد کسی دادن-به زور به کسی خوراندن-به کسی قالب کردن

دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز

چه غلط ها !-چه فضولی ها !

خمیازه کشیدن-دهن دره کردن

آب از آتش برآوردن-کار محال کردن

دو تا شدن-خم شدن-دو لا شدن

از جیب خوردن-در آمد نداشتن-از بس‌انداز خرج کردن
خوش رو-زیبا-خندان

چوب شدن-ساکت و بی حرکت شدن-از ترس یا تعجب بر جای ماندن

 

بلند شدن زیر سر کسی-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن
رُک زده-زل زده-خیره شده
اوت بودن(بی‌خبر بودن، از مرحله پرت بودن)
دست و پا گیر-مزاحم-مانع از کاری

از سر کسی زیاد بودن(بیش از حد توانایی و ظرفیت کسی بودن)

آک‌بند-نو واستفاده‌نشده-هنوز از جعبه بیرون‌آورده‌نشده-دست اول

بار و بندیل-اسباب و بساطی که کسی با خود می برد

پرس و جو کردن-پرسیدن-خبر گرفتن

حکیم فرموده-فرمان قاطع و لازم الاجرا

دست به ریش گرفتن-ضمانت و تعهد دادن

به یک چوب راندن-همه را به یک چشم نگاه کردن
استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن-کار را به نااهل سپردن

پاچه ی کسی را گرفتن-بی جهت و بی مقدمه برکسی آشفتن

دُم کسی را توی بشقاب گذاشتن-به طنز کسی را محترم شمردن
خجالت زده-شرم زده-شرمگین
حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

زمین خوار-کسی که زنمین های بی مالک را تصاحب کند و به دیگران بفروشد

ریسک کردن-به کاری خطرناک دست زدن

زلف گذاشتن-موی خود را بلند کردن

دیدن کردن-عیادت کردن-زیارت کردن-ملاقات کردن
تعزیه گردان-کسی که در امور همگانی دخالت می کند و سود خود را می برد.

دستک دمبک-بهانه-دستاویز-پاپوش

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود

آب (ها) از آسیاب افتادن(فرو نشستن هیاهو، از یاد رفتن ماجرا)

دماغ را بالا کشیدن-اظهار نارضایتی کردن
دو شاخ-دارای دو شقه

بجا-شایسته-در هنگام مناسب

ارزیاب(کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند)

بغل پر کن-دختر یا زن چاق

رنگ به رنگ شدن-از خجالت یا خشم سرخ و زرد و سفید شدن

جزغاله شدن-سخت سوختن-زغال شدن

دل و جگر چیزی را بیرون آوردن-چیزی را به هم ریختن-نامرتب و درهم و بر هم کردن

چلو خورش-غذایی مرکب از چلو و یک نوع خورش
 

 
پیشکار-رییس دارایی شهر یا استان

 

دل رحم-مهربان

 

رفتن به کسی-شبیه بودن به کسی

خانه خانه-سوراخ سوراخ-شطرنجی

آش دهن‌سوز(هر چیز مطلوب و پسندیده)

بروز دادن-فاش کردن-آشکار ساختن-لو دادن

تنه ی کسی به تن آدم خوردن-عادت و خوی کسی را پذیرفتن
 

دَرَ ک رفتن-برای مردن کسی می گویند که از او تنفر دارند

 

چشم چیدن-چشم زخم را دفع کردن
رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن
دریدگی-وقاحت-بی شرمی-پر رویی

ژوری-هیئت داوران

رشوه گیر-رشوه خوار

دل کسی خون بودن-سخت رنجیده بودن-بسیار اندوهناک بودن

چرندیات-سخنان بی هوده و مزخرف

پاچه ی کسی را گرفتن-بی جهت و بی مقدمه برکسی آشفتن

آلکلی(معتاد به الکل)

دست و بال-دور و بر-اطراف

سیار غم انگیز و. سوزناک بودن

خراشه-تراشه-خرده ی چوب
داغ کسی را تازه کردن-کسی را به یاد مصیبتش انداختن

با خدا-خداشناس-مومن
اسباب‌کشی-نقل اثاثه از خانه‌ای به خانه‌ی دیگر

رفع و رجوع کردن-حل کردن-فیصله دادن

روده دراز-پر حرف-وراج

 
دورادور-اطراف-پیرامون-گرداگرد

توپیدن-پرخاش کردن-تشر زدن

آتش بی‌دود-آفتاب-غضب

 

رو شدن-آشکار شدن-فاش شدن

زیپو-بی رنگ و رو-بی رمق-رقیق و بی مزه

چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی

خوشبختانه-از حُسن اتفاق

خاطر جمع-مطمئن

 

جیک در نیاوردن-صدایی در اعتراض بر نیاوردن-کم ترین اعتراضی نکردن

با سلام و صلوات-با تجلیل و بزرگداشت-با رعایت کامل آداب و رسوم

حال آمدن-بهبود یافتن-سرحال شدن-چاق شدن

خشکه پلو-کته

 
تاق و توق-آواز بر هم خوردن دو چیز

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

خداپسندانه-مورد پسند خدا

به لجن کشیدن-مفتضح کردن-رسوا و بی آبرو کردن

 

چلچل-خال خالی-ابلق

به خورد چیزی دادن-نفوذ دادن-وارد کردن
این خاکدان-دنیا

چارده معصوم-پیامبر اسلام و دخترش فاطمه و امام علی و یازده امام دیگر شیعیان
از آب کره گرفتن(از آب روغن گرفتن)

تف به روی تو-زهی بی شرم که تویی

بشقاب پرنده-سفینه ی بشقاب مانند که از کهکشان آمده است . چیز پرنده ی ناشناس

درگاهی-آستانه

پیر ِ کفتار-زن سالخورده ی بد اخلاق
چسونه-پست و نالایق-دشنامی برای تحقیر
تسمه ای-آدم لاغر و باریک ولی نیرومند
زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

بار خود را بستن-از منبعی استفاده کردن و توانگر شدن

زیگزاک رفتن-به چپ و راست پیچیدن-مستقیم نرفتن

 

از دل و دماغ افتادن(شور و نشاط خود را از دست دادن، بی‌حوصله شدن)

پخش-پراکنده

از سر دست-کار یا سخنی که فورا و بدون تامل بکنند یا بگویند

جهنم-کلامی که آن را به هنگام بی اهمیت دانستن چیزی می گویند

رای کسی را زدن-کسی را از تصمیمی منصرف کردن

آش و لاش-به‌کلی متلاشی‌شده-له‌ولورده
آفتابه‌آب‌کن-پست ترین نوکر

آه از نهاد کسی برآمدن(نهایت تاسف به کسی دست دادن)

دنده کج-کج خلق-یکدنده

استخوان لای زخم گذاشتن(بلاتکلیف گذاشتن، کاری را کش دادن)

اجباری(خدمت سربازی)

خواه و ناخواه-از روی میل یا اجبار

آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

 

از حد (توانایی) خود تجاوز کردن

آبشان از یک جوی نرفتن-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

چَه چَه-صدای بلبل

خشتک دراندن-نگا. خشتک پاره کردن

بال به بال کسی دادن-جانب کسی را گرفتن

این تن بمیرد-سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند

پیش پیشکی-از پیش

 

رفته رفته-کم کم-خرد خرد-یواش یواش

دست پیش-گدا

 
آه در بساط نداشتن(سخت بی‌چیز بودن، بیچاره و بینوا بودن)

دربند چیزی بودن-در خیال چیزی بودن